Friday, May 22, 2009

ცამეტ ასურელ მამათა ცხოვრება და მოღვაწეობა საქართველოში



ilia WvWavaZis saxelmwifo universitetis, menierebaTa da xelovnebis fakultetis pirveli kursis 098jgufis studentis Tamar farjanaZis
a v t o r e f e r a t i






Tema: camet asurel mamaTa Semosvla, cxovreba da moRvaweoba saqarTveloSi













Tbilisi 2009


g e g m a:


1)Sesavali;
2)asurel mamaTa saqarTveloSi Semosvlis dro;
3)asurel mamaTa raodenoba;
4)cnobebi asurel mamaTa cxovrebisa da moRvaweobis Sesaxeb;
5)daskvna.
-1-

saqarTvelos samociqulo eklessis mravalsaukunovan istorias mniSvnelovani kvali daaCnia saeklesio moRvaweTa im jgufma, romelic Cvens istoriSi asurel mamaTa saxeliT aris cnobili. meeqvse saukuneSi saqarTvelos sulieri cxovreba gaabrwyines asureTidan Camosulma mamebma, wminda ioane zedaznelma da misma mowafeebma. asurelma mamebma didi wvlili Seitanes qristianuli religiis dacva-ganmtkicebis saqmeSi. aaSenes mravali monasteri, kavkasiis mTianeTis warmarT mosaxleebSi gaavrceles qristianoba. maT mier daarsebuli savaneebi qarTuli mwignobrobisa da ganaTlebis centrebad iqcnen. cnobilia rom asureli mamebis mosvlamde saqarTveloSi monastrebi ar arsebobda. maT ki daaarss savaneebi, romlebic dResac udidesi mniSvnelobis matarebelia martlmdidebeli qarTvelebisTvis. wmida mamabis mier agebuli eklesia- monastrebi ara marto religiuri kuTxiTaa mniSvnelovani, aramed istoriuli da arqiteqtoruli TvalsazrisiTac, magram qarvelebisaTvis maT, mainc yelaze metad religiuri datvirTva aqvT. SeiZleba iTqvas, rom asurelma mamebma kidev erTxel misces dasabi saqarTeloSi marTlmadideblobis gavrceleba-ganmtkicebas.
asurel mamebs winamZRolobda antioqieli beri, brZeni da ganswavluli netari iuane. mas RvTismSobelma auwya Tormet moyvasTan erTad "qarTlad da kaxeTad" wasvla. wminda mamam ver ikadara Tavisi nebiT aerCia Tormeti mowafe, man TavmdablobiT mimarTa maT: "davsweren Tqueni saxelebi qartaT da davsxen wodebisa trapezsa zeda da Tqven ganekrZaleniT locvasa da marxvasa ama aTTa dReTa vedrabasa Sina RmerTsa da ixiloT, Tu ra ars aRsasruli gamocxadebisa."(3, gv15). meaTe dRes naziarebma da xelapyrobilma saswauli ixiles: "aRiRo angelozman saxelebi aTormtTa maT misca xelTa TvisTasa TviT..."(3, g15)
ase airCia Tormeti mama TviT uflis angelozma. uflis rCeulni ki iyvnen: daviT garejeli, Sio mRvimeli, anton martyofeli, ise wilkneli, abibos nekreseli, ioseb alaverdeli, Tadeoz stefanwmindeli, zenon iyalToeli, piros breTeli, miqael ulumboeli, stefane xirseli da isidore samTavneli.
maTi saswaulebrivi movlinebis magaliTi da maTi udidsi misiis mauwyebelia isic rom qarTlis sazRvrebs moaxloebulma wmida mamebma ise gadalaxes mcxeTaSi Sesasvlelad mdinare svliT, rom fexic ar dasvelebiaT. am periodSi qarTlis kaTalikosi iyo evlaviozi. mas angelozis bagiT euwya wmida mamebis mobZneba. win migebebul ers, mefes da patriarqs, neteri iuane qarTulad miesalma,"wamsa Sina iswava ena qarTvelTa sulisa mier wmidisa."
asurel mamaTa moRvaweobis Sesaxeb saqrTveloSi interesi yovelTvis didi iyo (sakiTxi sxvadasxva kuTxiT ganxiluli aqvT: m. broses, pl. ioselians, d. baqraZes, T. Jordanias, m. janaSvils, n. mars, v. bolotovs, s. kakabaZes da sxvebs).
asurelma mamaebma yvelenair aspeqtSi asazrdoes es epoqa da myari safuZveli Cauyares momaval Zvrebs. moRvaweebma udidesi sulieri Zalebi mimarTes warmarTTa moqcevisaken, ris Sedegadac- "mravalni taZarni kerpTani daarRvnes da bomoni daamxunes," xolo maT nacvlad aRimarTa "siwmindisa taZrebi, eklesiani da naTel-sces."(1,90)
"cxovrebaTa" mixdviT asurelTa saqarTveloSi movlineba ar iyo SemTxveviTi. isini aq modian, rogorc gansakuTrebul madliT mosil qveyanaSi, radgan saqarTvlo iyo is qveyana, romelic mociqulTa qadagebamde, msoflioSi qristianobis gavcelebamde eziara qristes madls, uflis kvarTis mcxeTaSi mobrZanebiT.
asurel mamaTa "cxovrebaSi" Senaxulia am moRvaweTa saxelobiTi CamonaTvali. is moRweulia ori nusxiT. erTi darTuli aqvs ioane zedaznelis "cxovrebas" meore ki daculia Sios "cxovrebaSi:"
"saxelebi wminda mowameTa "angelozman... STadva xelTa Sina
ioane zedaznelisaTa ioanesaTa aTormeti ZmaTa saxeli
1)daviT garejeli 1)Sio
2)stefane qisiyeli 2)daviT
3)ioseb alaverdeli 3)ioseb
4)zenon iyalToeli 4)antoni
5)anton martyofeli 5)Teodorosi
6)ise wilkneli 6)TaTa
7)TaTa stefanwmindeli 7)piros
8)elia diakoni 8)elia
9)Sio mRvimeli 9)pimen
10)isidore samTavneli 10)naTan
11)miqael ulumboeli 11)abibos
12)piros breTeli 12)ioane"
13)abibos nekrseli" (19,224)
(11,87-88)

nusxTa Soris sxvaoba didia da swored es gansxvaveba iqca asurel mamaTa raodenobis da saxelebis skiTxSi gaurkvevlobis mizezad. maTi Sejerebis safuZvelze miiReba, rom ioane zadaznels axlda 17 mama, magram qarTuli wyaroebi Cveulebriv asaxeleben "aTsamet asurel mamas" an "iovane zedaznelsa da aTormet mowafe misTana." qarTulma saistorio tradicim, Cans saeWvod miiCnia Sios "cxovrebiseuli" sia da ufro sando nusxa (ioane zedaznelis) gamoiyena.
asurel mamaTa qrTlSi mosvlis zusti TariRi ucnobia. am sakiTxis gamokvlvvas bevrma miuZRvna naSromi. mag. d. CubiniSvili wers, rom wmida mamebi 553 wels Camovidnen asureTidan: "Semdgomad 141 wlisa wmidisa da mociqulTa sworis qalwulisa ninasi." (d. Cubinovi, qarTuli qrsTomaTia, n.1. s. pet. 1863,gv 168).(3, gv30) daaxloebiT igive ATariRi aqvs miRebuli T. Jordaniasac. wmida ioanesa da misi mowafeebis saqarTveloSi wamosvla-damkvidreba 550-557 wlebSi xdebao. "hereTSi arc erTi asurelTagani ar daemkvidra. mosvla wmidaTa mamaTa moxda 550-557 wleb Sua, Semdeg hereTis kaTalikosis (abazis?) gandgomisa da pirvelis dviniis krebisa 549" (T. Jordania, qronikebi da sxva masala saqarTvelos istoriisa, 1, tf. 1892, gv 54). m. brose, qarTveli mematiane, am movlenas frsman meeqvsis mefobis xanaSi 542-557 wlebSi aTavsebs. mamebi Semovidnen daaxloebiT 550 wels, roca misive azriT qarTlSi kaTalikosobda avlaviozi. marTlac rom avlaviozis kaTalikosobis dros movidnen wmida mamebi qarTlSi. vfiqrob, sadavo ar unda iyos, radgan amas uamravi wyaro adasturebs (maT Soris hagiografiulic). S nucubiZis mixdviT asureli mamebi, rogorc neopolitnuri skolis warmomadgnlebi, bizaniSi antikuri filosofiis devnis Sedegad modian qarTlSi, anu 529 wlis Semdeg, roca iustinianes (bizantiis imperatori) ediqtiT ixureba aTenis akademia da skolasac aRar hyavs iseTi avtoritetuli meTauri, rogorc petre iberi iyo.
daviT merkvilaZe Tavis wignSi "asurel mamaTa qarTlSi mosvlis dro" amgvar azrs acxadebs asurel mamaTa qarTlSi mosvlis drois sakiTxTan dakavSirebiT, rom myar qronologiur sayrdens iZleva anton maryofelis "cxovreba". kerZod, "cxovrebaSi" moxrobili sparsetis mefis, xosros mier qalaq edesis alyis Taobaze da rom qalaqis aRebis am warumatebeli mcdelobis Semdeg daadga wmida antoni gzas qarTlisaken, sadac Tavisi moZRvari eguleboda. mama antonma Tn wamoiRo nestorianel eretikosTagan gamoridebuli macxovris zelTuqmnli xatis asli-e.w. "kecis xati".
camet asurel mamaTagan mxolod eqvsis cxovrebisa da moRvaweobis cnobebia moRweuli Cvenamde met-naklebi sisruliT. eseni arian: ioane, daviTi, Sio, ise, anton, abibos.
ioane SuamdinereTidan iyo, (tomiT qarTveli?) mSoblebi arc TviTon axsovda da arc sxvisgan icoda maTze raime. igi didad ganaTlebuli da saTnoebiT Semkobili yofila. ymawvilobidanve mSobliuri sofeli miutovebia da ukacriel udabnoSi berul cxovrebas Sesdgomia marxviT da viTgvemiT. ioanem daimowafa Tormeti mowafe-moiquli da mcxeTaSi moiyvna, TviTon ki moRvaweobas Seudga mcxeTis pirdapir, zedaznis mTaze saidnac warmodgeba misi saxeli-zedazneli.
ioanem TaisTan daitova mxolod elia diakoni, danarCenebi ki samoRvaweod gagzavna qarTl-kaxeTis sxvadasxva kuTxeSi. man zedazns mTaze mravali saswauli moaxdina: wyli ar iyo d wyaro gaaCina, romelic dResac arsebobs. wmida ioanes kidev erTi saswaulia is, rom rodesac man elia diakons Wiqa sTxova da manac moarTva, "maSin netarm zeaRapyro Wiqa igi da Yyo locva, daasrula da ganuteva igi, viTarca myarsa rasme zeda."(1, gv105)
im dros jer kidev arsebuli kerpebic daamsxvria da jvris maRleba-gamZlavrebiT, "eSmakTa simravlec savsebiT aRkveTa."
masTan mihyavdaT avadmyofebi da ioane kurnavda maT. man Rrma moxucebulobamde icocxla. sikvdilis win Semoikriba mowafeebi, daariga da damoZRvra isini. ioane dakrZales iqve zedazenze. "ioane zedaznelis sityvebi "raiTa warvide ganSorebulisa qveyanasa daRaTu, vpovo romelsa veZiob" (1, 20)-gasaRebia wmindanis mTeli cxovreba-moRvaweobisa. ioane zedaznelis "swavlani" aris ara marto asurel mamaTa,aramed mTeli eris zneobrivi maswavlebeli. "swavlani" ioane zedaznelis sulis sityvieri gadmonaSuqia" (10, gv140).
ხანგრძლივი მოღვაწეობის შემდეგ წმიდა იოანეს უფლისაგან გამოეცხადა აღსასრულის მოახლოება. ღირსმა მამამ იხმო თავისი მოწაფეები, დაარიგა, აკურთხა და ანდერძად დაიბარა, დაესაფლავებინათ იმ მღვიმეში, სადაც მოღვაწეობდა.

მოძღვრის განშორებით დამწუხრებულმა მოწაფეებმა ზედაზნის ძირას მდებარე მონასტერში წაასვენეს მოძღვარი. მოულოდნელად მიწა იძრა და არ დაწყნარებულა მანამ, სანამ არ გაიხსენეს წმიდა მამის ანდერძი და არ გულისხმაჰყვეს, რომ ეს მიწისძვრა ზეციური ნიშანი იყო. წმიდა იოანეს მოწაფენი მღვდლებისა და დიაკვნების თანხლებით მოძღვრის საფლავთან მივიდნენ, პატივით აღმოიყვანეს წმიდა ნაწილები და ანერძისამებრ დაასაფლავეს. წმიდა ნაწილთა აღმოყვანების ჟამს მრავალი სნეული და ეშმაკეული განიკურნა.X საუკუნეში, კათოლიკოს კლიმენტის (908-923) დროს, მღვიმის სამხრეთით წმიდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესია აშენდა. წმიდა იოანე ზედაზნელის საფლავი არის ტაძრის სამკვეთლოსთან.
daviTic SuamdinareTidan iyo. arc misi mSoblebis Sesaxeb Semogvinaxa istoriam raime cnoba. igi ioanem lukianesTan erTad samoRvaweod garejis udabnoSi gagzavna da aqedan warmoiSva misi zedsaxeli- garejeli.
iq gamgzavrebamde daviTi TbilisSi Camovida da samxreTidan gadmomdgar mTaze, gamoqvabulSi dadga saxovreblad, Tavis mowafesTan erTad. da ase Semodis qarTul istoriaSi mama-daviTis gamoqvabuli anu mTa mama daviTisa, an kidev mTawminda.
TbilisSi RvTismetyvelni mtrulad Sexvdnen ucxoeTidan Camosul moZRvars, romelic xuTSabaTobiT qalaqSi Camodioda da qadagebda qristes moZRvrebas. wrfeli da mgznebare sityvebiT Tavisken izidavda cecxlTayvanismcemlebs da qristes rjulze moaqcevda maT.
daviTis Sesaxeb mtrebma legendebic ki Seqmnes. ai, erT-erTi maTgani: erT-erT dedaTa monasteSi monazoni daorsulebula da es akrZaluli mijnuroba daviTs daabrales. ganrisxebuli daviTi im qalTan mivardnila da mucelSi CauZaxnia_ "mipasuxe me var mamaSeni?", "ara, ara, ara!"(7, gv54)_ amouZaxia bavSvs muclidan, magram qali mainc jiutad acxadebda, rom daviTisgan iyo dorsulebuli. maSin daviTma qals mucelze kverTxi miabjina da mrisxanebiT SesZaxa: "qva Svi, qva Svi, qva Svi SeCvenebulo cilismwmebelo!" (7, gv.54) da marTlac, qalma bavSvis nacvlad qva Sva. amboben es ambavi iq moxda, sada dRes qvaSveTia (qaSveTis) ekesiaa.
am saCoTiro ambis Semdeg dviTi da lukiane gaeSurnen grejis udabnoSi, sadac mravali saswauli moaxdines. aseTi mbavia cnobili: daviTis sayvareli nukri Turme gveleSapma SeWama, daviTma igi saSineli wyevliT dawyevla. gveleSapi gaiqca, uceb mexi deca da daiwva. saswauls saswauli mohyveboda...
erT dRes samkurnalo balaxTa sakrefad gasul daviT garejels win kakabze monadire didebuli Sexvedria -saxelad bubuqari, romelsac maxxvili aRumarTavs beris mosaklavad, magrm moqnevac ki ver mouswria, SeSasaviT Seuxmia marjvena bubuqarisTvis. gaocebuli didebuli Sevedrebia momirCine majvenao. bers isic mourCenia da misi avadmyofi Svilic. am ambis Semdeg didebuli da misi ojaxi moinaTla da kldeSi gamoakveTina eklesia, romrlic feriscvelebis saxelobisaa. "daviT garejelis cxovrebaSi" weria "xolo ese wmidai mamai Cueni daviT warvida adgilTa udabnoTa da urwyulTa sjd Tacisa Tuisisa..." (15,gv15) garejeli moRvawe pidapiraa dasaxelebuli ioanes mowafed: "garna daRacTu xorcielad mSobeli da Tanad saxeli maTi ucxo iqmna Cuengan, aramed sulieri mama da usakuTresad aRmzrdeli amisi sacnaur YyovelTaTvis, sakuirveli da Rirsi ioane zedaZneli" (4, gv108)
რამდენიმე ხნის შემდეგ ღირსი დავითი იერუსალიმის მოსალოცად წავიდა. ბერმა თავისი უღირსების გამო წმიდა ქალაქში შესვლა არ ინება, კარიბჭესთან დიდხანს და მხურვალედ ილოცა, შემდეგ იმ ადგილიდან აიღო სამი ქვა და სიწმიდეებად წამოიღო საქართველოში. იმ ღამეს იერუსალიმის პატრიარქს, ელიას, უფლის ანგელოზი გამოეცხადა და აუწყა, რომ საქართველოდან მოსულ მამა დავითს თავისი სარწმუნოებით იერუსალიმის მთელი მადლი მიჰქონდა. პატრიარქის გაგზავნილმა კაცებმა ორი ქვა გამოართვეს მამა დავითს, მესამე კი წმიდა ბერმა საქართველოში ჩამოიტანა.
daviT_gareji qristianuli rwmenisa da azronebis udides kerad iqca saqarTveloSi. aq swvlobdnen da aswavlidnen RvTismetyvelebas, sibrZnismetyvelebas, mecnirebasa da xelovnebis sxvadasxva dargebs.werdnen wignebs, xatavdnen da aCuqurTmebdnen.
daviTi dakrZalulia garejis monasterSi, feriscvalebis eklesiis sakurTxevlis win.
asurli mama_Sio warmoSobiT antioqiidan iyo, igi martyofel asketad gaeSura mcxeTis dasavleTiT aRmarTuli mTebisaken. aq erT Rrma xevSi, mtkvris marcxena mxares kldeze, Siom ipovna mcire mRvime_gamoqvabuli da iq dabinvda. aqedn miiRo man zedsaxeli _mRvimeli. am mRvimeSi samoci dRis sruli marxulobisa, yovli nadiris moTvinirebisa d eSmkeulis daZlevis Semdgom, Sios gamoecxada RvTismSobeli mariami, ioane nTlismcemlis TanxlbiT, sakuTari xeliT misca "sazrdeli msgavsi Tovlisa mciredi," anugeSa, didi momavli uwinswarmetyvela da gaqra. mis Semdeg yoveldRe mtreds mihqonda saWmeli sketisaTvis.
erTxel wmida ioanem Rirs Sios uTxra: jer ars mdlisa micema da sakmevlisa Sewirva." wmida Sio mivida cecxlTan, aiRo nakverCxali xelis gulze daido da sakmeveli daasxa. yvelas ukmia, magram araferi daSavebia.
garda religiuri da sulieri simdidrisa, udidesi himnorafiuli saganZuri dagvitova wmida Siom. tradiciiT mas miewereba ori himni_ "oxiTai." erTi mimarTulia RvTismSoblisadmi, meore vedrebaa samebisadmi. garda amisa masve dauweria 160 Tavisagan Semdgari askeur_ mistikuri xasiaTis naSromi, romelsac Cvenamde ar mouRwevia. k. kekeliZe varaudobs rom SesaZloa igi imalebodes "jer Seuswavlel wignebSi", magram masze warmodgenas gviqmnis "xovrebaSi" motanili moZRvreba, " romelic albaT anareklia misi werilobiTi Sromisa (k. kekeliZe).
Siom daimowafa qrTlis spaspti evagre, aswavla locva, marxva, dayudebuli cxovreba da sulis amamaRlebeli Yyoveli Rvawli. maT iqve aaSenes saxelganTqmuli Rvimevis taZari, romelic RvTismSoblis saxelobisaa da romelic Semdgom didi sarwmunoebrivi, kulturuli sakrebulo da samoRvawo Seiqna.
Sio Rrma moxuci gardaicvala da dakrZalulia iqve, missave wmida mRvimeSi.
ioanes mowfeTa Soris "friad saTno da warCinebili" (168:212) iyo antoni, romelmac saqarTveloSi Camoitana uflis xelTuqmneli xati rac did simbolur mniSvnelobas aniWebda ara marto saqarTvelos, rogorc RviTsmSoblis wilxvedr qveyanas, aramed Tavad asurel mamaTa sulier misisasac. man xati martyofSi daasvena.
samoRvaweoT da saxarebis saqadageblad antonma kaxeTi airCia. Tavisi wminda cxovrebiT man male moipova momxreni da mowafeni, romelTaTvisac monasteric daaarsa, xolo TviTon ganmartovda da dabinavda sofel axmetas axlos, magram aq marto didxans ar datoves, axlo_mxlo mcxovreblebi mal_male dadiodnen masTan da adidebdnen mis saswaulqmedebas.
aqedan RvTis sasurveli antoni kvlav wavida gansamartoeblad avrinis mTaze romelsac Semdeg martyofis mTa daerqva, xolo antons martyofeli. misma momadlebulma niWma, sneulTa kurnebam mravlad miizida masTan qristianebi. mravali uZluri da sneuli mama antonis locviTa da vedrebiT ikurneboda, yvelas misi wminda saxeli ekera pirze.
Rrma moxucebulobamde icocxla antonma. gardaicvala da iqve daasaflaves. mis saflavze misma mowafeebma aaSenes monasteri, sadac daasvenes antonis xeliT eklesiidan Camotanili uflis xelTuqmneli xati, romelsac xalxi RvTaebsa eZaxda da monastersac ase ewoda- "RvTaebis monasteri."
gansakuTrebiT mowamebrivi cxovrebiT gamoirCeoda abibos nekreseli. hagiografi ambobs, rom abiboss mimowera hqonia svimeon skvirvelmoqmedTan ( mesvetesTan)(521_596ww) sikvdiliT dasjis winac svimeonisgan miiRo werili da evlogia. rac metyvelebs maT mWidro da xangrZliv urTierTobaze. "xolo netari igi episkoposi abibos megobari iyo brwyinvalisa da mnaTobisa svimeon mesvetisa antioqielisai. araTu xilviTa exilva sdme erTmaneTi, armed sulieriTa miT siyvaruliTa, romliTa ixilvebis Sorieli viTarca maxlobeli da kualad wigniTa da mociqulTa iyo maT Soris Seswavebai" (6,gv 135).
წმიდა მღვდელმოწამე აბიბოსი მეფე ფარსმან VI-ის და ევლავიოს კათოლიკოსის თხოვნით ნეკრესის ეპისკოპოსად იქნა დადგენილი. იმ დროს აღმოსავლეთ საქართველოში სპარსელი მოგვები თავისუფლად ავრცელებდნენ თავიანთ ცრუსწავლებას და მძლევრობით მრავალს გარდადრეკდნენ ჭეშმარიტებისაგან.
nekresSi cecxlTayvanismceblebs cecexli denToT miTras sadideblad, sparseli mogvebi ki cxenebs amzadebdnen Sesawirad. uecrad miiWra episkoposi abibos da cecxls wyali daasxa. micvivdnen sparselebi umowyalod scemes da marzpans wrudgines. mis SekiTxvaze, Tu ratom mokla maTi RmerTi, abibom upasuxa: me ar vici ieso qristes garda sxva RmerTi, xolo cecxli romelic me Cavaqre, mxolod eSamakis sacduri iyo. me glocavT da mogiwodebT, "ganudgeT cecxlmsaxurebas da aRiaroT erTaderTi WeSmariti RmerTi ieso qriste!"(6,gv140) am sityvbiT ganrisxebuli sparsis brZanebiT abibos nekreseli uzomod gvemes, awames da bolos "qviTa gantvines." sikvdiliT dasjis win SiosTan mRvimeSi misvla moisurva abibosma. marTalia abibosi da Sio ioanes mowafeebi iyvnen, magram isini erTmaneTs ar icnobdnen: "rameTu icoda igi winaiTve da survil iyo igi xilvad misa" (redaqciebi.gv 87-90). Rirsi abibosis gvami qalaqgareT GRia cis qveS daagde yornebis sajijgnad, მაგრამ წმიდა მოწამის გვამს არ შეხებია არც მხეცი და არც ფრინველი.Tan guSagebi miuCines, qristianTagan rom aravin misuliyo da ar daekrZala.ღამით რეხში მცხოვრების ქრისტიანები მივიდნენ და დიდი პატივით დაასაფლავეს წმიდა მღვდელმთავრის ცხედარი სამთვისის მონასტერში. მოგვიანებით ქართლის ერისმთავარმა სტეფანოზმა წმიდა აბიბოსის უხრწნელი ნაწილები სამთავისიდან მცხეთის სამთავროს მონასტერში გადაასვენა და წმიდა ტრაპეზის ქვეშ დაფლა.
abibos nekreselis moRvaweobis xanad saqarTveloSi SeiZleba dasaxeldes meeqvse saukunis 30-iani 60-iani wlebi.daxloebiT amave periods unda moicavdes sxva asurel mamaTa qarTlSi mosvla.
ise wilkneli evlavioz kaTalikosisa da ioane zedaznelis kurTxeviT moRvawebda wilkanSi. wilknis episkoposis gardacvalebis Semdeg ubiwoebiT ganTqmuli da saTno wmida ise evlavioz kaTalikosma iZulebiT akurTxa mRvdelmTavrad. Tavisi sikeTiT man Sors gaiTqva saxeli. igi mTel eparqiaSi mogzaurobda da saxarebas qadagebda. igi saswaulebsac axdenda, sneuls kurnavda, maT Soris keTrovanTac. Rirsi mama ise ZiriTadad mTian adgilebSi dadioda, sakerpoebs arRvevda da warmarTebs qristianobisaken mouwodebda. wmida ioane zedaznelis TxovniT man amgvari saswauli moaxdina: jvri gadasax mdinares da Tqva: "mdinareo, saxeliTa uflisa Cvenisa ieso qristesiTa gibrZaneb Cem mier ksinvliT vidode da Semomideg, vidreRa vidode"(14, gv3)ucbad mdinarem kalapoti Seicvala da ises kverTxs Seudga. saiTac wmida ise midioda, wyalic iqeT mihyveboda, vidre wilknis saydramde ar miaRwia. misTvis aRmarTsac ki ar SeuSlia xeli. saswaulmoqmed mamas uflis mier winaswar euwya gardacvaleba. man Sekriba Tavisi mowafeebi, eklesiis msaxurni, daariga da daloca isini, eziara da ufals Seavedara suli. "uflo suli SenTa Sevvedreb sulsa Cemsa" es iyo wmindanis ukanaskneli sityvebi.(14, gv4)
Rirsi ise wilknelis neSti dakrZales iqve wilknis RvTismSoblis saxelobis taZarSi.
elia iyo is erTaderTi mama romelsac ara aqvs raime gansakuTrebuli damsaxureba im mxriv, rom elias saqarTveloSi ar dauwyia damoukidebeli miRvaweoba, danarCen asurel mamaTa msgavsad ar gvevlineba romelime samonastro centris fuZemdeblad. igi qarTlSi mosvlis dRidan Tavis moZRvars axlda zeedaznis mTaze. qarTuli eklesia wmindanad Sercxul asurel mamaTa Soris elias ar ixseniebs.
camet mamaTagan TiTqmis araferi viciT stefane xirselis, ioseb alaverdelis, zenon iyalToelis, TaTe stefanwmindelis, isidore samTavnelis, miqel ulumboelis, piros breTelis cxovrebisa da morvaweobis Sesaxeb. mxolod mcire cnobebia Semonaxuli maT Sesaxeb.
წმიდა ისიდორე სამთავნელი მოძღვრის კურთხევით დიდხანს ქადაგებდა ქართლში. შემდეგ რეხულას აღმოსავლეთით დააარსა მაცხოვრის ხელთუქმნელი ხატის სახელობის სამთავისის მონასტერი, ღირსი მამა მოწაფეებმა მის მიერ დაარსებულ მონასტერში დაკრძალეს.
წმიდა თადეოზ სტეფანწმიდელი თავდაპირველად მცხეთაში მოღვაწეობდა. მან ზედაზნის ძირას ააშენა მონასტერი. წმიდანი ქადაგებდა ქართლში, სადაც მრავალი ეკლესია ააშენა, მათ შორის წმიდა პირველმოწამე სტეფანეს სახელობის ტაძარი ურბნისში. შემდეგ დაეყუდა წლევის მთის მღვიმეში (კასპთან). აღესრულა და დაკრძალულია იქვე.
წმიდა სტეფანე ხირსელი თანამოსაგრეებთან ერთად ქადაგებდა კახეთში. დაკრძალულია წმიდა სტეფანე პირველმოწამის სახელობის ტაძარში, სამკვეთლოსთან.
წმიდა ზენონ იყალთოელი ქადაგებდა კახეთის მთიანეთში, შემდეგ იყალთოში დააარსა მონასტერი და იქ მოღვაწეობდა სიკვდილამდე. დაკრძალულია მაცხოვრის ხელთუქმნელი ხატის სახელობის ტაძარში.
წმიდა პიროს ბრეთელმა, „ღვთაებრივმან ხატმან სინანულისამან“, მდინარე ჯვარისწყლის მარცხენა სანაპიროზე, ბრეთში დააარსა სავანე. მისი წმიდა ნაწილები ამ მონასტერშია დაკარძალული.
წმიდა მიქაელ ულუმბოელი ქადაგებდა ზემო ქართლსა და ოსეთში. ულუმბოს ახლოს დააარსა დიდი სავანე. იქვე განისვენებს მისი სასწაულთმოქმედი წმიდა ნაწილები.
amrigad, didia asurel mamaTa Rvawli, maT dauarsebiT skolebi, wignsacavebi, monastrebSi did saganmanaTleblo saqmianobasac eweodnen. Targmnidnen saeklesio da saero wignebs, agrovebdneen xelnawerebs...
asureli mamebi, mociqulTa msgavsad,qarTuli eklesiis Zlier da uryev svetad iqcnen. maT TavianaTi didi moRvaweobiT aRmofxvres boroteba da crurwmena, ganaviTares da gnamtkices qristianoba. maT daarsebul monastrebSi moRvaweobdnen ganswavluli, adamianebi. am wminda keliebSi Seqmnili biblioTekebi warmoadgens qarTveli eris umTavres saganZurs. aRsaniSnavia da dasanania is rom dakargulia istoriul narkvevTa nawili. savaraudod isini Seicavdnen informacis savaneTa damaarsebelTa Sesaxeb.
wmida asurelma ,mamebma ixsnes marTmadidebloba usjuloTa xelyofisagan. SeiZleba iTqvas "aTcameti asureli mama", iseTive mxsnelad moevlina axalmoqeul saqarTvelos, rogorc wminda dodmowme nino warmarTul iverias.
"TvisiTa miT simxniTa gnaSuenes sofeli ese Cueni erTsa Jamsa Sina, iyvnes viTarca aCv oqroisi moRebuli erTierTisa: wmidai episkoposi abibos nekreseli da netari ione zedazneli da RirsebiT moxseniebuli ise wilkneli episkoposi da madliTa savse beri Sio anu sxuani igi moqafeni misive netarisa ioane zeaznelisani, romelTa SuenierTa miT svliTa Seamkves eklesiai" (14, gv10).